Вітаємо!
Kozakların ve greçkanın memleketi yeşil Ukrayna’dan herkese selamlar!
Gezmek, yeni yerler ve kültürler tanımak, özümüze yabancı bir çok insanla tanışmak hayatımızdaki en heyecan verici olaylardan bazılarıdır. Tüm okuyucularımın bu konuda benimle hemfikir olacağına tüm kalbimle inanıyorum. Gezi yazılarının amacı gidilen ülkeyi tanıtmak ve okuyucuyu olabildiğince o ülkenin havasıyla tanıştırmaktır. Bu yazımızda da tüm temennimiz bu yöndedir.
Поїхали! – Haydi başlayalım!
*Kiev’den bir görüntü
Bir Doğu Avrupa ülkesi olan Ukrayna yüzölçümü bakımından dünyanın 44. ülkesi sayılıyor. Tamamı Avrupa’da bulunan en büyük Avrupa ülkesi olan Ukrayna nüfus bakımından karışık bir yapıya sahiptir. 2001 yılında yapılan sayımlara göre toplam nüfus 48.240.902 kişidir. Toplam nüfustan sadece 37.541.693 kişi kendini Ukraynalı/Ukrain olarak tanımlamıştır. Geriye kalan kesimde Ruslar, Ermeniler, Kırım Tatarları, Azerbaycan Türkleri, Moldovlar, Yahudiler, Bulgarlar, Macarlar ve Lehler gibi azınlıklar bulunmakta. Karadeniz’e kıyısı olan, Karpatlar’dan Güney Rusya’ya uzanan bu renkli ülke sizlere birçok güzellik vaat ediyor. Ülkenin başkenti Kiev (Київ) 9. yüzyıldan itibaren Doğu Slavlarının siyasî, ticarî ve askerî merkezi olmuştur. Doğu Slavlarının hristiyanlığa geçişi Kiev knyazı Vladimir zamanında olmuştur. Erken dönemlerinde Bizans mimarisi ve devlet yapısından oldukça etkilenen Kiev Knezliği’nin başkenti Kiev’de Bizans etkisiyle ortaya çıkmış birçok dinî yapı bulunur. Modern Ukrayna’da bulunan birçok şehir Vikingler’in kullandığı ticaret yolunun üzerinde bulunan Dinyeper(Дніпро – Türkçe ismi ise Özi) üzerinde bulunmaktadır.
Ukrayna’da hem Ukrayna tarihi hem de Doğu Avrupa tarihi açısından birçok önemli şehir bulunmaktadır. Kiev, Lviv, Harkiv, Dnipro, Zaporijya, Odessa, Jıtomir bunlardan sadece bazılarıdır.
Türkçede Ukrayna’da konuşulan dili adlandırırken Ukraynaca, Ukraince ve Ukrayna dili gibi sözcükleri kullanıyoruz. Yazımızda Ukraynaca demeyi tercih edeceğiz. Türkiye ve Ukrayna arasındaki ilk ilişkiler aslında çok daha eskilere dayanmaktadır. 17 ve 18. yüzyıllarda kâh Rusya İmparatorluğu ile beraber savaşan kâh onlara karşı akınlara giden Ukrayna kozakları, yani günümüz Ukrayna halkının ataları Türk tarihinde de bilinir. Ünlü ressam İlya Repin’in eseri olan “Türk Sultanına Mektup Yazan Zaporojya Kazakları” (Запорожцы пишут письмо турецкому султану) isimli tablosu Ukrayna ve Avrasya tarihi ile ilgilenen herkes tarafından iyi bilinir. Tabloda resmedilen kozaklar veya kazaklar Türk Sultanı IV. Mehmet’in teslim olma çağrısına hiç de ağza alınmayacak laflarla cevap vermişler ve sultandan korkmadıklarını belirtmişlerdir. O dönemde kendi atamanlarını kendileri seçen ve akınlara giden kozaklar, bir seferinde kayıklarla İstanbul’a gelerek bir baskın bile tertip etmişlerdir! Osmanlı’nın bu darbeyi beklemediği ise aşikârdır.
*Türk Sultanına Mektup Yazan Zaporojya Kazakları – İlya Repin
Tabloda resmedilen kafaları tamamen kazınmış ve sadece bir tutam saç bırakılmış kozaklar hem Ukrayna hem Rus kültürü için oldukça karakteristiktir. Puşkin, Lermontov, Dostoyevskiy, Gogol gibi yazarların eserlerinde kozakları görebilmek mümkündür.
Ukraynaca – Українська мова
Bilindiği üzere Ukraynaca, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı 12 Slav dilinden en çok konuşmacısı olan 3. dildir. Diğer Slav dillerinde olduğu 3 adete cinsiyete sahiptir. 7 adet ad durumu bulunan Ukraynaca eski Slavcadan en fazla kelime barındıran dillerden biridir. Rusya İmparatorluğu devrinde bölgesel bir dil olarak sayılan Ukraynaca 1991 yılından sonra milli bir dil haline gelmiş ve Ukrayna’nın resmi dili olmuştur. “Bülbül dili” diye adlandırılan Ukraynacanın konuşulmaması hakkında 1621-1991 yılları arasında 134 adet yasak çıkarılmıştır. Sovyet döneminde ortak bir dil projesi yürüten yönetim, Ukraynacayı tanımakla birlikte Ruslaştırma politikasını da devam ettirmiştir.
Kırım Tatarları ve diğer Türkî topluluklarla tarih boyunca oldukça yakın temasta bulunan Ukraynalılar günümüzde birçok Türkî kelime kullanmaktadır. Saray, çardak, bazar, başlık, barış, tütün, şaravarı(şalvar), çumak, maydan, kazan, kilim, tapçan,tuman (сарай, чардак, базар, башлик, бариш, тютюн, шаравари, чумак, майдан, казан, килим, тапчан, туман) gibi birçok kelime Ukraynacada aktif olarak kullanılmaktadır.
*Lviv’den bir manzara
Doğu Avrupa’daki en renkli ülkelerden birisi olan Ukraynayı bir gün sizlerin de göreceğini ümit ediyoruz. Kiliseleri, pazarları, halk dansları ve şarkıları, geleneksel kostümleriyle Ukrayna’nın ziyaret etmeye değer olduğu aşikârdır.
Merakla ve şevkle kalınız!
Kaynakça:
1 –photius.com
