Deyimsel Perşembe serimizde bugün Arapça bir deyimle karşınızdayız. Tarihi olaylardan, günlük yaşantılarından veya alışılmamış olayların sonucunda bugünlere gelmiş Arapça deyimlerde bugün hala kullanılan سبق السيف العذل deyiminin hikayesini paylaşacağız. Hikayeye başlamadan önce deyimin içerisinde bulunan kelimelerin anlamlarını daha iyi bir şekilde anlaşılması için tercüme edeceğim. سبق \ geçmek, önce gelmek السيف\ kılıç العذل\ azar, kınamak.
Türkçedeki karşılığını “Olanlar oldu artık, atı alan Üsküdar’ı geçti” olarak verebileceğimiz bu meşhur sözün hikayesi şöyle başlıyor.
Deyimimizin çıkış noktası aslında Dabbe adında bir çöl sakini. Dabbe bir deve sürüsüne sahiptir ve Saad ile Said adlarında iki oğlu vardır. Dabbe bir gece develerden bir tanesinin sürüden ayrılıp kaçtığını fark eder. Bunun üzerine iki oğlunu kaçan deveyi yakalayıp geri getirmesi için çağırır. İki oğlu da hızlı bir şekilde kaçan deveye yetişebilmek için oradan ayrılıp farklı yönlere doğru ilerlerler. Gece yarısı olduğunda Saad elinde kaçmış deve ile geri dönerken Said bir daha geri dönmez. Çaresiz baba her yerde oğlunu arar fakat bulamaz. Günlerden bir gün Dabbe bazı ihtiyaçlarını karşılamak için çarşıya uğrar. Az ilerisinde alışveriş yapan bir adamın üstündeki kıyafetler dikkatini çeker. O gece deveyi aramak için çıkan oğlunun giydiği abaların adamın üstünde olduğunu fark edince şaşakalır. Adının Haris olduğunu öğrenen Dabbe ona bu abaları nereden bulduğunu sorar. Haris günler önce bir gence rastladığını ve üzerindeki iki abadan birisini kendisine vermesini istediğini söyler. Gencin bunu kabul etmediğini bunun üzerine onu öldürüp üzerindekileri gasp ettiğini anlatır. Bunu duyan Dabbe oğlunun gaddarca öldürüldüğünü anlar ve gün ışığında parıl parıl parlayan, keskin olduğu belli olan ve Haris’in belinde bulunan kılıcı kendisine bakması için vermesini rica eder. Haris, karşısındaki kişinin öldürdüğü çocuğun babası olduğundan bihaber kılıcı ona verir. Dabbe kılıcı eline alır almaz beklenmedik bir hamle ile Haris’in boynuna indirir ve onu orada öldürür.
Çarşıdaki tüm insanlar hemen başlarına toplanır ve Haris gibi bölgenin önde gelen bir soylusunu öldürdüğü için onu ayıplamaya başlarlar. Böylece Dabbe ünlü sözünü söyler: “سبق السيف العذل – Olanlar oldu artık.”
Her toplumda olduğu gibi burada da Arap kültürüne özgü nesne ve durumları görebiliyoruz. Aslında deyimler bu özgünlüğü keşfedebilmemiz için eşsiz bir anahtar niteliğindedir.
Kaynakça:
https://mawdoo3.com/سبق_السيف_العذل
