Merhabalar! Deyimlerin anlamlarını, hikayelerini, nerede ve nasıl kullanıldıklarını açıkladığımız deyimler serimizde bu hafta Fransızca bir deyim ile devam ediyoruz: Couper Les Cheveux En Quatre

Bildiğiniz üzere, deyimler dillerin en büyük zenginliğidir ve çoğunlukla ait oldukları toplumun kültürünü yansıtırlar. Kültürel ögeleri barındırması sebebiyle de deyim çevirileri bazen çevirmenleri “çevrilemezlik” sorunu ile karşı karşıya bırakabilir. Ancak “Couper Les Cheveux En Quatre” deyiminin Türkçede birebir karşılığı mevcut. Bu karşılıkları ilerleyen satırlarda detaylıca inceleyeceğiz. Ama önce söz konumu deyimi kelimesi kelimesine çevirmeyi deneyelim. Ardından anlamlarına ve hikayesine göz atalım.

“Couper Les Cheveux En Quatre” deyimini kelimesi kelimesine “saçları dört parçaya ayıracak şekilde kesmek” olarak çevirebiliriz. Tahmin edeceğiniz üzere deyimin Türkçedeki anlamsal karşılığı “Kılı Kırk Yarmak, İnce Eleyip Sık Dokumak”. Bir başka deyişle, “detaylar üzerinde çok fazla zaman harcamak, ayrıntılı bir şekilde incelemek, titizlenmek” olarak da ifade edebiliriz.

Söz konusu deyimin 17. yüzyılda kullanılmaya başlandığı düşünülmektedir.

Gelelim hikayesine! Eski zamanlarda, çok çeşitli yarışmalar düzenleniyordu. Bu yarışmalardan biri de “saç tellerini dört parçaya ayıracak şekilde kesme” yarışmasıydı. Ancak buradaki saç kesme mecazi bir anlamda değildi. Yarışma gereği, yarışmacılar kendilerine verilen kesici bir aletle gerçekten saç tellerini keserek dört parçaya ayırıyorlardı. Bunun için de aşırı hassasiyete ve el becerisine gerek vardı. Fakat ilerleyen zamanlarda, böyle bir yarışmanın düzenlenmesinin çok gereksiz ve işe yaramaz bir eylem olduğu düşünülmüştür. Zira yarışmacılar amacı olmayan bir şey için boşuna vakitlerini harcamış ve gereksiz yere emek vermiştir. Hatta bu yarışmalar boyunca hiç kazanan olmamıştır. Buradan yola çıkarak “Couper Les Cheveux En Quatre” deyimi Fransız dilinde zamanla “boş ve gereksiz işler üzerinde titizlenmek, vakit harcamak” anlamına gelecek şekilde kullanılmaya başlanmıştır.

Burada bir parantez açalım ve bir karşılaştırma yapalım: Türkçede “Kılı Kırk Yarmak” ve “İnce Eleyip Sık Dokumak” deyimleri “önemle üstünde durmak” anlamına geldiği için genel olarak olumlu anlamda kullanılmaktadır ve kılı kırk yaran, ince eleyip sık dokuyan kişiler de dikkatli insanlar olarak görülmektedir. Ancak söz konusu deyim, günümüz Fransız dilinde ve kültüründe, zamanla asıl ve olumlu anlamından uzaklaşmış, pejoratif bir anlamda kullanılmaya başlanmıştır. Bunun en önemli sebeplerinden biri de yukarıda bahsetmiş olduğumuz gereksiz görülen bir yarışma için gereksiz yere emek harcanması.

Fransız Edebiyatına göre “Couper Les Cheveux En Quatre” deyimine eserinde yer vererek yaygın bir kullanıma sahip olmasını sağlayan ilk kişi yazar Marcel Proust‘dur. Kendisi, en önemli eserlerinden biri olarak görülen ve bir başyapıt olan À la recherche du temps perdu (Kayıp Zamanın İzinde, 1913) adlı romanında söz konusu deyimi bir ressamla alay etmek ve onu yermek için şu şekilde kullanmıştır:

“Vous m’aviez montré une œuvrette un peu tarabiscotée où vous coupiez les cheveux en quatre.”

“Bana üzerinde boş yere vakit harcayıp, titizlendiğiniz önemsiz görünen bir sanat eseri göstermiştiniz.

À la recherche du temps perdu (Kayıp Zamanın İzinde,1913) – Marcel Proust

KAYNAKÇA:
Wiktionary
Caminteressefr
ModeleLettreGratuit
WikiSource

Tags: