Çeviri Blog herkese iyi haftalar diler!
Sizlerin yaptığı oylamayla bu hafta etimolojisini çözümleyeceğimiz kelimemize gelin hep birlikte yakından bakalım.
Bu haftanın kelimesi ‘gezen, gezgin’ anlamlarındaki kelime ‘seyyah’.
Seyyah kelimesi Türkçede kullanıldığı üzere ‘gezen, gezgin, çok seyahat eden, turist’ anlamlarına gelmekte. Buna karşın, kelime, köken bakımından Arapça bir sözcük (سيّاح) olmakla birlikte ‘dolaştı, gezinti yaptı’ anlamlarına gelen yine Arapça saha (ساح) kelimesinden gelmektedir.
[ Seyf-i Sarayî, Gülistan tercümesi, 1391]
~ Arapça sayyāḥ سيّاح [#syḥ faˁˁāl vezni] çok seyahat eden, gezgin < Arapça sāḥa ساح dolaştı
Geçmiş zamanda çekimlenmiş ‘dolaşmak’ fiilinden oluşarak Türkçeye yerleşmiş kelimeler sadece bununla sınırlı değildir. Seyyah kelimesi, aynı zamanda, seyahat kelimesi ile de aynı kökten gelir.
[ Seyf-i Sarayî, Gülistan tercümesi, 1391]
~ Arapça siyāḥa(t) سياحة [#syḥ fiˁāla(t) msd.] gezi < Arapça sāḥa ساح dolaştı, serbestçe gezdi ≈ Arapça sāḥa(t) ساحة [#swḥ] serbest alan
Görüleceği üzere seyahat ve seyyah kelimeleri; ‘alan’ anlamında kullanılan ‘saha’ kelimesinden gelmektedir.
Arapça syḥ kökünden gelen siyāḥat سياحة “gezi” sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük, sāḥa ساح “dolaştı, serbestçe gezdi” fiilinin mastarıdır. Bu sözcük Arapça swḥ kökünden gelen sāḥat ساحة “serbest alan” sözcüğü ile eş kökenlidir.
İlginç bir bilgi olarak da eklenebilir ki Osmanlı döneminde ‘gezegen’ kelimesi için ‘seyyare’ ismi kullanılırdı ve yine aynı ‘gezmek’ fiil kökünden gelmekteydi.
13. Düşürüb seyyâh-ı ‘âlem eyleyen Mecnūnleyin
14. Mıṣrı Şāmı gün gibi ṭolandıran ʿışḳıñ beni
Kuddûsî Dîvânı, 18. yy. Gazel, 312
Seyyah-ı Alem: 1. Kainatı, dünyayı diyar diyar gezmek. 2. Hakikatin peşine düşmek
KAYNAKLAR
