“Sinirsiz firsatlardan” ben de yararlanmak istiyorum ama “sinirlerime” hâkim olamıyorum! Çünkü kırk yıllık sınırsız fırsatların “Sinirsiz Firsatlar” olarak yazılması ve buna kimsenin ses etmemesi sinirimi bozuyor! Bir reklam metninin Türkçe çevirisi bu şekilde yapılmış, üstelik biri çevirmiş, biri kontrol etmiş, biri tasarımını yapmış, biri yayımlamış. I harfinin olmayışı hiçbirinin dikkatini çekmemiş. Bana da “huni bana, huni bana” demek kaldı, çünkü gerçekten delirdim.

Bir çevirmen önce ana dilini bilmeli.

Çeviri yaptığı dilde eksiği veya hatası olabilir, araştırır bulur. Bilmediği deyim, yanlış yazdığı sözcük olabilir. Sorar, öğrenir. Tecrübe kazandıkça çeviri yanlışı yapmaz. Ama insan ana diline yaptığı çevirilerde nasıl hata yapar?

Biz çevirmenler için hayat çok zor. Çünkü takıyoruz. Çünkü insanın işinin kuralları bu denli sabitken nasıl bu kadar hata yaptığını anlayamıyoruz. Diyelim kaynak dil İngilizce, hedef dil Türkçe. Kaynak iyi de hedef kesinlikle tutturulamamış; çünkü gelen çeviri “Turqche”. Hiç gülmeyin, bu dil Türkçeye çok benziyor ama ç yok, ş yok!

  • Ç nedense ch veya k nedense q olunca daha havalı, ks olan her yerde x, v canı çekiyorsa w harfine dönüşüveriyor!
  • Ğ bir muamma, olması gereken yerde yok, olmaması gereken yerde ise en önde!
  • Sesli harfler zaten “isteğe bağlı”.
  • Noktalama işaretleri ya düğünde en arka masada, yani hiç ortada yok ya da pistte çılgınca halay çekiyor; her cümlenin sonuna Allah ne verdiyse konulmuş !???!…

Güzelim Türkçe oldu mu sana “Turqche”

Bağlaç olan ki, hal eki olan –de, birçok, herkes, her şey birbirine karışmış durumda.

O yüzden çevirmenlerin önce Türkçeyi çok iyi öğrenmeleri gerektiğini düşünüyorum. Unutmuşlar ve henüz öğrenmemişler için belli başlı yazım kuralları:

Not: En çok yapılan yazım yanlışları araştırılmış ve bunlar için TDK’nın koyduğu kurallar derlenmiştir, TDK’nın koyduğu kuralların tamamına resmi web sitesinden erişilebilir.

  • Bağlaç olan de ayrı yazılır ve aynı kalır (ta ve te’ye dönüşmez), hâl eki olan –de birleşik yazılır. (İpucu: “de”yi çıkartıp cümleyi okuduğunuzda anlam yaklaşık olarak aynı ise de bağlaçtır, bir anlam bozukluğu ya da anlam değişmesi gerçekleşiyorsa hâl ekidir)
  • Bağlaç olan ki eki de ayrı yazılır, ilgi zamiri eki olan –ki birleşik. Yukarıdaki ipucu burada da geçerlidir.
  • -a/-e, -acak/-ecek, -ayım/-eyim, -alım/-elim, -an/-en vb. eklerden önce gelen ünlü veya ekin geniş ünlüsü söyleyişe bakılmaksızın a/e ile yazılır.
  • “Ne…ne” bağlacı kullanıldığı cümlenin anlamını olumsuz yaptığı için yüklem olumlu kullanılır; yüklemi de olumsuz yaptığımızda, cümlenin anlamı olumlu olur.
  • “Şey” her zaman ayrı yazılır.
  • “mi” soru eki her zaman ayrı yazılır, kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar; soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitişik olarak yazılır
  • Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.
  • Nokta ve virgülden sonra bir boşluk bırakmalıyız.
  • Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
  • Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
  • -r/-ar/-er, -maz/-mez ve -an/-en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.
  • Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır. (semizotu ve dereotu istisna)
  • Soru işareti anlamı itibariyle soru cümlesi olan ve yanıtı belli veya sorunun içinde gizli olan cümlelerin sonunda kullanılır. Anlam olarak soru cümlesi olmayan cümlelerde kullanılmaz.
  • Sıfat veya zarf görevindeki pekiştirmeli sözler bitişik yazılır.
  • -ma/-me ile biten mastarlardan sonra -a/-e, -ı/-i eklerinden biri geldiğinde araya y koruyucu ünsüzü girer.
  • İkilemeler ayrı yazılır, m ile yapılanlar da (at mat, kapı mapı), isim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de (baş başa).
  • “Ara sıra, art arda, bir arada, birçok, birebir, birkaç, bu arada, bugün, bu günlerde, çevrim içi, şarj, herkes, yalnız, yanlış, dil bilimi, her bir, hoşça kal, hemfikir, maalesef, tabii, yan yana” kelimelerinin doğru yazımı bu şekildedir.
  • Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine, Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine ve nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için düzeltme işareti konulur.
  • Kısaltmalardaki kesme işareti kısaltmanın okunuşuna göre yazılır, açılımına göre değil. TBMM’ye gibi.
  • Cümleler, saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler ile mektuplarda hitaplar, metnin içindeki tarihî olay, çağ ve dönem adları, millet, boy isimleri, devlet, din, dil ve lehçe adları, özel adlardan türetilen bütün kelimeler, ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları özel adlar, dizeler, gezegen ve yıldızlar, adres bildiren sözcükler ve iki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.
  • İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz.

 Yazar Hakkında:

 Senem Kobya

Senem Kobya, Dijital Tercüme‘nin kurucusu ve CEO’sudur. Cağaloğlu Anadolu Lisesi‘nde 7 sene boyunca Almanca  ve İngilizce eğitim almış; İstanbul Üniversitesi İngilizce İktisat Fakültesi’nde lisans eğitimini tamamlamıştır. 1999  yılında başladığı çevirmenlik mesleğinde yeminli çevirmen, çeviri editörü, yerelleştirme uzmanı veya proje  sorumlusu olarak görev almıştır. Sprachdiplom, Dil Yeterlilik Ve Başarı Belgesi, Google Yetkili Çeviri ve  Yerelleştirme Uzmanı ünvanlarına sahibidir. Çeviri sektöründen 12000+ üyesi bulunan ve sektörü şekillendiren  ÇeviriBlog grubunun kurucusu ve yöneticisidir. Her yıl düzenlenen Çeviri Yarışması’nın kurucusu ve ana sponsoru,  Çeviri Kitabı yazarlarından biridir. Üstün Zekalı Çocuklar için Akıl ve Zeka Oyunları eğitmeni; Tema, Greenpeace ve  Koruncuk Vakfı gönüllüsüdür.

 

Bölüm : Çevirmenler için rehberler

 

Turqche Konush Anlamıyom!

 

Tags: